Как устроена психотерапия в Финляндии Miten Suomessa järjestetään psykoterapiaa
Психотерапия – это основной немедикаментозный метод лечения ментальных расстройств, который основан на вербальном взаимодействии психотерапевта и клиента. Проще говоря, в классической психотерапии специалист и пациент разговаривают и в процессе этого взаимодействия, в зависимости от вида терапии, достигают поставленных целей. Психотерапевт, используя различные техники, помогает человеку учиться лучше понимать себя, справляться с психоэмоциональными проблемами, распознавать и понимать вредные (дезадаптивные) паттерны поведения, находить корень проблем и переформулировать те убеждения, которые мешают жить и полноценно функционировать.
Psykoterapia on lääkehoidon ohella tärkein mielenterveyden häiriöiden hoitomenetelmä. Se perustuu psykoterapeutin ja asiakkaan väliseen vuorovaikutukseen. Yksinkertaistaen voidaan sanoa, että klassisessa psykoterapiassa terapeutti ja asiakas keskustelevat ja pyrkivät tämän vuorovaikutuksen aikana saavuttamaan asettamansa tavoitteet terapiatyypistä riippuen. Erilaisten menetelmien avulla psykoterapeutti auttaa asiakastaan oppimaan ymmärtämään itseään paremmin, selviytymään psyko-emotionaalisista ongelmista, tunnistamaan ja tiedostamaan haitallisia (maladaptiivisia) käyttäytymismalleja, löytämään ongelmien juurisyitä ja muuttamaan ajatusmalleja, jotka estävät häntä elämästä ja toimimasta täysipainoisesti.
В последнее время психотерапия набирает популярность не только среди людей, которые борются с ментальными расстройствами, но и среди тех, кто проходит через болезненный развод или адаптацию в новой стране. Поэтому психотерапия – это востребованная услуга, но доступ к ней все еще ограничен, особенно в маленьких городах и удаленных регионах.
Viime aikoina psykoterapia on kasvattanut suosiotaan paitsi mielenterveydenhäiriöiden kanssa kamppailevien ihmisten, myös niiden keskuudessa, jotka käyvät läpi tuskallista avioeroa tai pyrkivät sopeutumaan uuteen maahan. Psykoterapia on siis kysytty palvelu, mutta sen saatavuus on edelleen rajallista erityisesti pienissä kaupungeissa ja syrjäseuduilla.
Виды психотерапииPsykoterapian suuntaukset
Существует несколько видов индивидуальной и групповой психотерапии. Например, есть группы когнитивной терапии для пациентов с депрессией, биполярным аффективным расстройством, пограничным расстройством личности, хроническим болевым синдромом. Из направлений или так называемых “подходов” в Финляндии основными являются: когнитивная, когнитивно-аналитическая, психодинамическая, интегративная и психоаналитическая психотерапия. И наконец, главное – длительность терапии. Почему это важно? У психотерапии всегда есть цели, их перед психотерапевтом ставит клиент. И в зависимости от этих целей психотерапевт выстраивает весь процесс. Например, если вы хотите вылечить затяжную тяжелую депрессию за 10 сеансов, то это совершенно нереалистично, и вам подойдет именно длительная психотерапия. Но если вы хотите побороть страх выступления на публике, то 10–20 сеансов будет вполне достаточно.
On olemassa monenlaista yksilö- ja ryhmäpsykoterapiaa. Esimerkiksi masennuksesta, kaksisuuntaisesta mielialahäiriöstä, rajatilapersoonallisuushäiriöstä ja kroonisesta kipuoireyhtymästä kärsiville potilaille on olemassa kognitiivisia terapiaryhmiä. Suuntauksista tai niin sanotuista “lähestymistavoista” Suomessa keskeisimpiä ovat: kognitiivinen, kognitiivis-analyyttinen, psykodynaaminen, integratiivinen ja psykoanalyyttinen psykoterapia. Viime kädessä tärkein kysymys on terapian kesto. Miksi se on tärkeää? Psykoterapiassa asiakas määrittelee aina yksilölliset tavoitteet ja tehtävät. Näiden tavoitteiden mukaan psykoterapeutti rakentaa koko prosessin. On esimerkiksi täysin epärealistista hoitaa pitkittynyttä vakavaa masennusta kymmenen terapiaistunnon aikana; sellaisiin tilanteisiin sopii parhaiten pitkäkestoinen psykoterapia. Jos taas haluaa voittaa esiintymispelkonsa, 10–20 istuntoa riittää.
Кто может называть себя психотерапевтом в Финляндии? Kuka voi nimittää itseään psykoterapeutiksi Suomessa?
Психотерапевт в Финляндии – это защищенный профессиональный титул, такой же как врач или психолог. Лицензию психотерапевту выдает Государственная контрольно-надзорная служба социального обеспечения и здравоохранения Valvira, и именно эта служба следит за качеством оказываемых психотерапевтических услуг. Вы не можете называть себя психотерапевтом, если ваше образование не соответствует требованиям Valvira и ваше имя не внесено в официальный регистр. Это все равно, что человек без высшего медицинского образования будет представляться врачом.
Обучение на психотерапевта является дополнительным, длится в среднем 3,5 года и проводится при содействии больших университетов, которые следят за качеством образовательной программы. Требования к кандидатам на поступление тоже регулируются. Чаще всего это образование получают работники сферы здравоохранения (психологи, врачи, медсестры, социальные работники) с опытом лечения ментальных расстройств от двух лет.
На сегодняшний день популярны услуги lyhytterapeutti («краткосрочного терапевта»), предоставляющего краткосрочные виды психотерапии. Образование такого терапевта направлено на решение других задач, нежели долгосрочная психотерапия. Зачастую это ориентированная на решение краткосрочная психотерапия (Solution-Focused Brief therapy, SFBT), краткосрочная когнитивная или психодинамическая психотерапии.
Но важно понимать, что такой специалист не имеет титула психотерапевта, а значит, его деятельность не регулируется Valvira. Выучиться на терапевта может каждый, вне зависимости от базового образования, и за качеством этих услуг никто не следит. Так, немало дискуссий вызвала краткосрочная терапия, которую предоставляет поп-звезда Антти Туйску. Поэтому при поиске и выборе своего «краткосрочного терапевта» я советую обратить внимание на базовое образование специалиста и его опыт работы с конкретными проблемами и запросами.
В отдельную группу также стоит выделить и секс-терапевтов (seksuaaliterapeutti), так как это совершенно отдельное направление терапии, специализирующееся на изучении и решении широкого спектра проблем, связанных с сексуальностью, сексуальной жизнью и отношениями.
Теперь, когда мы разобрались, кто такой психотерапевт и какие виды психотерапии существуют, нужно понять, где найти психотерапевта под свой запрос.
Psykoterapeutti on Suomessa suojattu ammattinimike, aivan kuten lääkäri tai psykologi. Psykoterapeutin ammatinharjoittamisoikeuden myöntää Sosiaali- ja terveysalan lupa- ja valvontavirasto Valvira, joka valvoo psykoterapiapalvelujen laatua. Itseään ei voi kutsua psykoterapeutiksi, ellei ole saanut Valviran hyväksymää koulutusta ja jos nimeä ei ole merkitty sosiaali- ja terveydenhuollon ammattihenkilöiden keskusrekisteriin. Se olisi sama, kuin esiintyisi lääkärinä, vaikkei olisi saanut lääketieteellistä koulutusta.
Psykoterapeuttikoulutus on täydennyskoulutusta. Se kestää keskimäärin 3,5 vuotta ja sitä toteutetaan koulutusohjelmien laatua valvovien suurten yliopistojen johdolla. Myös hakukelpoisuutta säädellään. Useimmiten edellytetään, että hakijat ovat terveydenhuollon ammattilaisia (psykologeja, lääkäreitä, sairaanhoitajia, sosiaalityöntekijöitä), joilla on vähintään reilun kahden vuoden kokemus työstä mielenterveysalalla.
Nykyään ovat suosittuja lyhytkestoista tukea ja keskusteluapua tarjoavien lyhytterapeuttien palvelut. Tällaisen terapeutin koulutus tähtää ratkaisemaan jokseenkin erilaisia tehtäviä kuin pitkä yksilöpsykoterapia. Usein kyse on ratkaisukeskeisestä lyhytterapiasta (SFBT) tai lyhyestä kognitiivisesta tai psykodynaamisesta yksilöpsykoterapiasta.
On tärkeää ymmärtää, että lyhytterapeuteilla ei ole psykoterapeutin nimikettä. Se tarkoittaa, ettei Valvira säätele heidän toimintaansa. Kuka tahansa voi ryhtyä terapeutiksi pohjakoulutuksesta riippumatta, eikä kukaan seuraa heidän palvelujensa laatua. Paljon keskustelua on herättänyt esimerkiksi poptähti Antti Tuiskun tarjoama lyhytterapia. Tästä syystä suosittelen, että lyhytterapeuttia etsiessä ja valitessa kiinnitettäisiin huomiota palveluntuottajan pohjakoulutukseen ja hänen työkokemukseensa konkreettisten ongelmien ja tarpeiden käsittelyssä.
Omaksi ryhmäkseen tulisi erottaa myös seksuaaliterapeutit. Kyseessä on täysin erillinen terapian alue, joka on erikoistunut tutkimaan ja ratkaisemaan monenlaisia seksuaalisuuteen, seksuaalielämään ja ihmissuhteisiin liittyviä ongelmia.
Sitten, kun on selvitetty, mikä psykoterapeutti oikein on ja millaisia psykoterapian suuntauksia on olemassa, voidaan alkaa pohtia, mistä löytää omiin tarpeisiin sopiva psykoterapeutti.
Кушетка дома или клиника в центре городаKotoisa sohva vai klinikka kaupungin keskustassa
Как я отмечала ранее, психотерапия становится все более популярной: спрос рождает предложение. Раньше в Финляндии (и не только) было принято, что психотерапевт открывает свою частную практику и принимает у себя в кабинете. Многие психотерапевты принимали у себя дома, но эта практика остается все больше в прошлом. Психотерапевты в Финляндии до сих пор – это чаще всего индивидуальные предприниматели, которые ведут свой частный приём. Однако в последнее время стали открываться центры психотерапии, а большие медицинские клиники стали включать психотерапию в перечень своих услуг. Некоторые рабочие и частные медицинские страховки могут полностью покрыть, например, краткосрочную психотерапию (10–20 сеансов).
Государственная поликлиника первичного звена – terveyskeskus – так же, как и клиника психиатрии, может предоставить вам ваучер (palveluseteli) на оплаченную краткосрочную психотерапию. В этом случае учреждение уже имеет перечень утвержденных специалистов, которые эти услуги предоставляют.
В случае, если у вас есть показания для долгосрочной психотерапии, то для вас существует система компенсации психотерапии от Kela. Это программа возмещает часть стоимости сеанса психотерапии (57,60 евро), и пациент доплачивает лишь разницу (omavastuu). Kela покрывает в общей сложности 200 сеансов в течении максимум трех лет. После того как клиент воспользовался поддерживаемой Kela программой психотерапии, его право получить заново компенсацию на психотерапию от Kela “замораживается” на пять лет (karenssi). Поэтому, несмотря на то что многие пациенты могли бы пройти при поддержке Kela и краткосрочную психотерапию, люди предпочитают именно долгосрочную терапию, ведь следующий шанс будет только через пять лет.
Для пациентов с выраженными нарушениями в повседневном функционировании существует специализированная медицинская реабилитация (vaativa lääkinnällinen kuntoutus), и один из видов этой реабилитации – психотерапия. В данном случае Kela компенсирует все расходы и реабилитация не ограничено по времени.
Kuten aiemmin totesinkin, terapian suosio on kasvussa: kysyntä luo tarjontaa. Ennen vanhaan Suomessa ja muuallakin oli tapana, että terapeutti avasi yksityisen praktiikan ja vastaanotti asiakkaita työhuoneessaan. Monet terapeutit pitivät vastaanottoa kotonaan, mutta sellainen käytäntö on nykyään yhä harvinaisempi. Psykoterapeutit ovat Suomessa edelleen useimmiten yksityisiä ammatinharjoittajia, joilla on oma yksityinen vastaanottonsa. Hiljattain on kuitenkin alkanut avautua psykoterapiakeskuksia ja suuret yksityiset lääkärikeskukset ovat alkaneet sisällyttää psykoterapiaa palveluihinsa. Jotkut työterveys- ja yksityiset sairasvakuutuksetkin saattavat kattaa kokonaan esimerkiksi lyhyen yksilöpsykoterapian (10–20 istuntoa).
Myös julkisen terveydenhuollon, terveyskeskusten ja psykiatrian poliklinikoiden kautta voi saada palvelusetelin, joka kattaa yksilöpsykoterapian. Tässä tapauksessa julkisella hoitotaholla on jo luettelo hyväksytyistä asiantuntijoista, jotka tarjoavat kyseisiä palveluja.
Jos sinulla katsotaan olevan tarvetta pitkäkestoiselle psykoterapialle, voit saada Kelan korvaamaa kuntoutuspsykoterapiaa. Kela korvaa osan psykoterapiaistunnon kustannuksista (57,60 euroa), ja potilas maksaa vain erotuksen (omavastuu). Kelan tuki kattaa yhteensä 200 istuntoa enintään kolmen vuoden aikana. Kun asiakas on käyttänyt Kelan tukemaa psykoterapiaohjelmaa, hänen oikeutensa saada kuntoutuspsykoterapiaa ”jäädytetään” viideksi vuodeksi (karenssi). Siksi siitä huolimatta, että monelle Kelan tukea saavalle potilaalle voisi sopia myös lyhytkestoinen psykoterapia, ihmiset suosivat pitkäkestoista hoitoa, koska seuraava mahdollisuus on vasta viiden vuoden kuluttua.
Potilailla, joilla on huomattavia vaikeuksia selvitä arjen toiminnoista, on oikeus vaativaan lääkinnälliseen kuntoutukseen. Psykoterapia on yksi tällaisen kuntoutuksen tyypeistä. Tällöin Kela korvaa kaikki kulut eikä kuntoutus ole ajallisesti rajoitettu.
Кто направляет на психотерапиюKeneltä saa lähetteen psykoterapiaan?
Если мы говорим о психотерапии в классическом понимании, то это все-таки метод лечения, поэтому логично, что в Финляндии на психотерапию направляет врач. При этом у вас должно быть диагностировано ментальное расстройство (депрессия, тревожное расстройство и т. д.), а целью психотерапии в данном случае будет являться прежде всего уменьшение выраженности симптомов и поддержание трудоспособности. Если речь идет о долгосрочной психотерапии с компенсацией от Kela, то для неё вам понадобится заключение врача-психиатра и как минимум три месяца адекватного лечения (это может быть краткосрочная терапия и/или медикаментозное лечение).
Loppujen lopuksi psykoterapia on hoitomenetelmä. Siksi on loogista, että Suomessa lähetteen psykoterapiaan kirjoittaa lääkäri. Lisäksi pitää olla diagnosoitu mielenterveyden häiriö (masennus, ahdistuneisuushäiriö tms.), jolloin psykoterapian tavoitteeksi tulee ensisijaisesti vähentää oireita ja edistää työkykyä. Kelan korvaamaa pitkäkestoista psykoterapiaa voi saada, kun on ensin saanut vähintään kolme kuukautta asianmukaista hoitoa (esimerkiksi lyhytterapiaa tai lääkehoitoa) ja psykiatrin lausunnon.
***
К сожалению, доступ к психотерапии все еще остается ограниченным в Финляндии – и не только из-за нехватки терапевтов. Не все пациенты могут быстро получить направление от врача, а также платить за психотерапию даже несмотря на программу компенсации от Klea. Но стоит отметить, что за последние несколько лет было проделано большое количество работы, чтобы сделать психотерапию более доступной.
Valitettavasti psykoterapian saatavuus on Suomessa edelleen rajallista — eikä pelkästään terapeuttien puutteen vuoksi. Kaikki potilaat eivät saa lääkärin lähetettä tarpeeksi nopeasti tai pysty kustantamaan psykoterapiaa edes Kelan korvauksella. Mutta on syytä huomata, että viime vuosina on tehty paljon työtä psykoterapiaan pääsyn helpottamiseksi.
Перевод: Рику Тойвола
Suomennos: Riku Toivola
