Причастность. ИсторииKytköksissä. Tarinat
Kytköksissä / Причастность – это совместная работа художницы Санни Сааринен и команды арт-медиаторов из международного проекта «Агенты перемен: Соединяя сообщества».
Серия фотопортретов русскоязычных жителей Финляндии вдохновлена историями о доме, восприятии идентичности, своего места на пересечении разных культур. В диалоге с медиаторами герои портретов размышляли над вопросами: что для вас значит дом? что приносит вам радость и утешение? где вы чувствуете себя в безопасности? к чему ощущаете принадлежность
Выставка должна была открыться в парке Töölönlahti 9 марта 2022 г. Но начавшаяся военная агрессия России против Украины полностью изменила контекст проекта. Сегодня, когда люди массово лишаются дома и чувства безопасности, истории наших героев звучат иначе. Даже в названии выставки проступили новые смыслы, поскольку в обществе широко обсуждается причастность выходцев из России к преступлениям её властей.
Чтобы проявить бережность к участникам проекта, организаторы приняли решение перевести выставку в онлайн-формат, сохранив её диалоговое измерение. Нам кажется важным именно сейчас говорить о взаимоподдержке, солидарности, безопасном пространстве для диалога, о том, что люди делают свой выбор индивидуально, а не коллективно, и так же лично несут за него ответственность. Посыл о многообразии внутри русскоязычного меньшинства Финляндии приобрёл ещё большую актуальность.
В поле общественной дискуссии средством преодоления разломов является не упрощение, а признание и развитие сложности. Мы продолжим искать формы медиации и построения диалога.
Kytköksissä on taiteilija Sanni Saarisen ja Agents of Change: Mediating Minorities (MeM) -hankkeen art-mediators -tiimin yhteistyöprojekti.
Kyseessä on valokuvasarja, joka kertoo Suomen venäjänkielisten tarinoita kodista, turvallisesta tilasta, identiteetistä, itsensä ja oman paikan kokemisesta kulttuurien kirjon keskellä. Kytköksissä kutsuu osallistujia mukaan pohtimaan tärkeitä asioita: Mitä koti merkitsee? Mikä ilahduttaa ja lohduttaa? Missä tunnet olosi turvalliseksi, missä on sinun voimapaikkasi? Mihin tunnet kuuluvasi?
Kytköksissä -näyttelyn piti avautua Töölönlahdella 9.3.2022, mutta Venäjän hyökkäys Ukrainaan asetti hankkeen tarinat aivan uuteen kontekstiin. Nykyään, kun ihmisiltä varastetaan koteja ja turvallisuuden tunnetta, osallistujien tarinat kuulostavat hyvin erilaisilta. Näyttelyn nimen venäjän- ja englanninkielisiin versioihin ilmestyi uusia merkityksiä, sillä muualla asuvien venäläisten ja venäjänkielisten osallisuudesta sen valtiovallan rikoksiin keskustellaan laajasti yhteiskunnassa.
Osoittaakseen hienotunteisuutta projektin osallistujia kohtaan, järjestäjät päättivät siirtää näyttelyn verkkoon säilyttäen sen dialogiulottuvuuden. Meille tuntuu juuri nyt tärkeältä puhua tuesta, solidaarisuudesta, turvallisesta tilasta dialogille ja siitä, että ihmiset tekevät valintansa yksilöllisesti, eivät kollektiivisesti, ja ovat myös henkilökohtaisesti vastuussa näistä valinnoista. Viesti monimuotoisuudesta Suomen venäjänkielisen vähemmistön sisällä on noussut entistä oleellisempi.
Julkisen keskustelun kentässä keino kuilujen voittamiseksi ei ole yksinkertaistaminen, vaan monimutkaisuuden tunnistaminen ja kehittäminen. Jatkamme tuen ja vuoropuhelun rakentamisen muotojen etsimistä.
Херманни Хернесниеми
Моя жизнь постоянно меняется, и единственное, в чём можно быть уверенным, – это что уверенным нельзя быть ни в чём. Я жил в Каллио в центре Хельсинки, сейчас учусь в Турку. Мне очень знакомо чувство, что чего-нибудь всегда не хватает. Трудно почувствовать свою принадлежность к чему-то, если не можешь полноценно физически присутствовать.
Дом детства ближе всего к тому, что я мог бы назвать домом, но вообще-то ощущение дома, скорее, зависит от людей: семья, близкие, друзья и новые знакомые – каждый вносит свой вклад.
Я наполовину литовец, и это ещё больше запутывает ситуацию: когда чувствуешь себя совершенно отличным от других, интеграция не происходит быстро и легко. Особенно, когда началась пандемия, стало понятно, как мало я успеваю знакомиться с людьми, а ведь именно это сделало бы Турку домом. В итоге, мне потребовалось два года, чтобы укорениться.
Я люблю обе свои половины и все их составляющие: любовь моего отца к Финляндии, сложность мигрантской судьбы матери, воспоминания о литовском лете в детстве и многие другие вещи – всё это вместе образует уникальное единство, личность, которая может смотреть на вещи и с финской, и с иммигрантской точки зрения.
В моей жизни было много путешествий. В детстве самыми лучшими и безопасными моментами были (и до сих пор остаются) поездки в Литву на машине: все члены семьи были безмерно счастливы, когда могли наконец оставить позади многочисленные повседневные заботы и пуститься в долгожданное путешествие. Эти воспоминания так крепко засели у меня в памяти, что именно в дороге я всегда чувствую себя спокойно и безопасно. Мое любимое место в автобусах — задние сидения, потому что в детстве я всегда спал на них. Отчасти поэтому я так люблю путешествовать, хотя постоянные перемещения и отнимают силы.
Hermanni Hernesniemi
Olosuhteeni muuttuvat jatkuvasti ja ainoa asia, mistä voi olla varma on se, ettei mikään ole varmaa. Olen asunut Helsingissä Kalliossa ja keskustassa, sekä opiskelen Turussa. Se tunne, että jokin aina puuttuu, on sekä vahva, että tuttu. Harvoin tuntee kuuluvan joukkoon, kun ei ole tarpeeksi läsnä fyysisesti.
Lapsuuden koti on lähimpänä paikkaa, jota voin kodiksi kutsua, mutta muuten kotoisa tunne on riippuvainen ihmisistä – perhe, ystävät, läheiset ja uudet tuttavat kaikki kantavat oman osansa.
Se, että olen puoliksi liettualainen sekoittaa tilannetta entisestään: integroituminen ei onnistu nopeasti tai helposti, kun tuntee olevansa fundamentaalisesti niin erilainen. Erityisesti pandemian puhkeamisen jälkeen huomasi, kuinka vähän oli ehtinyt tutustumaan ihmisiin ja sitä kautta tekemään Turusta kodin. Minulta meni lopulta kaksi vuotta kotiutumiseen.
Rakastan molempia puolia itsestäni ja myös mitä ne edustavat: Isältä rakkaus Suomea kohtaan, Äidin haasteet maahanmuuttajana, Liettuassa lapsena kesän vietto ja monet muut asiat yhdistyvät luomaan uniikin kokonaisuuden, joka voi tarkastella asioita suomalaisen, sekä maahanmuuttajataustaisen näkökulmasta.
Elämääni on sisältynyt paljon matkustamista. Lapsena parhaimpia ja turvallisimpia hetkiä olivat (ja ovat yhä) Liettuaan matkustaminen autolla: Perhe oli iloisimmillaan, kun pystyi jättämään lukuisat arjen huolet taakseen ja odotettu matka vihdoin alkoi. Nämä muistot jäivät niin vahvasti mieleen, että tien päällä tunnen oloni aina rauhalliseksi ja turvalliseksi. Lempipaikkani busseissa ovat takapenkit, kuten lapsena aina nukuin vastaavasti niillä autossa. Rakastan reissaamista osittain tämän takia, vaikka jatkuva ravaaminen ottaa voimille.
Ирина Свид
С раннего детства я мечтала иметь свой спокойный и маленький уголок. Моя семья в составе: мама в положении братиком и я в четыре годика. Нас повезли в Западную Сибирь в тайгу, где наше место проживания было предназначено в землянке.
А нас приютили в свою семью дедушка с бабушкой, где проживало вместе с нами уже девять человек. Жили дружно, но моё спальное место было под столом огромных размеров. Пожалуй, с тех самых пор я и мечтала о своём доме, пусть маленьком, но своём.
Что такое дом для меня? Это моя раковина, как домик улитки. В нём я чувствую себя в безопасности. Светлый дом и много цветов, это место силы и полного счастья.
Irina Svyd
Varhaislapsuudesta asti olen haaveillut siitä, että minulla olisi oma rauhallinen pikku nurkkaus. Äiti odotti veljeäni ja minä oli 4-vuotias, kun meidät vietiin Länsi-Siperiaan taigalle ja asuinpaikaksemme osoitettiin korsu.
Mutta isoisä ja isoäiti majoittivat meidät perheeseensä, jossa kanssamme asui yhdeksän ihmistä. Asuimme sopuisasti, mutta minun nukkumapaikkani oli ison pöydän alla. Ehkä juuri silloin aloin haaveilla omasta kodistani, oli se sitten kuinka tahansa pieni.
Mitä koti merkitsee minulle? Se on kuoreni, kuten etanan koti. Tunnen olevani siellä turvassa. Valoisa koti ja paljon kukkia, sellainen on minun voimapaikkani, täydellisen onnellinen paikka.
Мария
За 5.5 лет в Финляндии я 6 раз меняла место жительства. Я быстро привыкаю к новым условиям и не люблю переезды, но жизнь предлагает мне двигаться дальше. В Москве я была домашним цветочком, который жил в благополучии и комфорте на одном месте, в тихом болотце, и не особенно стремился куда-то вырваться. Сейчас уже нет такого места, которое могло бы удержать меня надолго и заставить пустить корни: я нахожу себя везде и нигде конкретно. Многие вещи случились со мной впервые после переезда: профессиональное становление и первые достижения, обретение веры в себя и в наилучший исход вещей, настоящее знакомство с собой, сближение с замечательными людьми. Старые связи с годами и расстоянием не разорвались, а укрепились, некоторые даже возродились самым судьбоносным образом. Всё лишнее отсеялось, осталось лишь настоящее, (драго)ценное, живое.
Последние два года я живу в Турку, куда переехала спонтанно и в каком-то отчаянии, с непониманием, что меня ждёт, и неизвестностью перед глазами, а потом начала учиться в магистратуре на искусствоведа. У меня не было никаких ожиданий, я ехала с пустой головой и открытым сердцем. Этот город, где я никого не знала, стал для меня самым счастливым местом, где многое в моей жизни изменилось. Я начала изучать то, что всегда мечтала, обрела хороших друзей, встречала и продолжаю встречать прекрасных людей, расписалась с моим мужем, и скоро здесь родится мой ребёнок.
Несмотря на принцип не привязываться к физическому месту и жить так, будто я готова в любой момент собраться и двигаться дальше, новые жизненные обстоятельства пробудили во мне желание свить уютное гнездо для нас троих, которое я могла бы называть домом. Последний переезд я, в силу обстоятельств, совершала в одиночку на 6-м месяце беременности, продолжая учиться и заниматься проектами. Когда есть цель, не существует препятствий – вот мой девиз. Это касается как бытовых банальностей, так и глобальных вещей.
Сложно сказать, задержимся ли мы здесь, и где окажемся через год. Сейчас мне нравится место, где я живу. Я могу сказать, что я дома, потому что мой дом – это я сама, это мир внутри меня. Мир, который и world, и peace. Моя семья. Я больше смотрю внутрь, чем наружу.
Maria
Viiden ja puolen vuoden aikana Suomessa olen vaihtanut asuinpaikkaan kuudesti. Sopeudun ja totun nopeasti uuteen ympäristöön enkä pidä muuttamisesta, mutta elämä kutsuu liikkumaan eteenpäin. Moskovassa olin kotihiiri, joka oli elänyt hyvinvoinnissa, mukavasti samassa paikassa, hiljaisessa nurkassaan enkä pyrkinyt erityisesti lähtemään mihinkään. Nyt sellaista paikkaa ei enää ole, joka voisi pitää minut pitkään aloillaan ja johon juurtua. Löydän itseni kaikkialta enkä konkreettisesti mistään. Monet asiat ovat tapahtuneet minulle ensimmäistä kertaa muuton jälkeen: olen kehittynyt ammatillisesti ja kokenut ensimmäiset saavutukseni, olen löytänyt uskon itseeni ja siihen, että asiat lopulta järjestyvät parhain päin, olen todella tutustunut itseeni ja lisäksi olen tutustunut mukaviin uusiin ihmisiin. Vanhat ihmissuhteet eivät ole vuosien ja etäisyyden saatossa katkenneet, vaan vahvistuneet. Kaikki ylimääräinen on jäänyt pois, ja jäljelle on jäänyt vain todellinen, arvokas ja elävä.
Viimeiset kaksi vuotta olen asunut Turussa, jonne muutin spontaanisti ja jotenkin epätoivoisena, tietämättä, mikä minua odottaisi, edessäni tuntematon. Sitten aloin opiskella taidehistorian maisterintutkintoa. Minulla ei ollut mitään odotuksia, tulin sydän avoinna. Kaupunki, josta en tuntenut ketään, on ollut minulle onnellinen paikka, jossa moni asia elämässäni on muuttunut. Olen alkanut opiskella sitä, mitä aina haaveilin opiskelevani, löytänyt hyviä ystäviä, olen tavannut paljon ihania ihmisiä, mennyt naimisiin mieheni kanssa ja lapseni syntyy pian.
Huolimatta periaatteesta olla sitoutumatta fyysiseen paikkaan, vaan elää niin, että joka hetki olen valmis siirtymään uuteen paikkaan, uusi elämäntilanne on herättänyt minussa halun rakentaa meille kolmelle pesän, jota voisin kutsua kodiksi. Viimeisimmän muuton tein olosuhteista johtuen yksin ja kuudennella kuulla raskaana jatkaen samaan aikaan opintojani ja projektejani. Kun on tavoite, ei ole esteitä, se on mottoni. Se koskee niin arjen banaaleja pikkuasioita kuin globaaleja haasteitakin.
Vaikea sanoa jäämmekö tänne, tai missä olemme vuoden kuluttua. Tällä hetkellä pidän asuinpaikastani. Voin sanoa olevani kotona, sillä kotini olen minä itse ja sisäinen maailmani. Maailma, joka on sekä maailma että rauha (ven. mir = maailma, rauha). Perheeni. Katson enemmän sisään kuin ulos päin.
Нина Коримо
Я никогда не жила в этом доме и даже никогда не бывала внутри, хотя мне бы очень хотелось посмотреть, как там всё выглядит сейчас. Его построил в 1885 году мой прадед, наряду с несколькими другими домами. Сохранился только этот – Dementjeffin kivikartano. Само понятие дома для меня относится именно к нему. Но настоящие глубокие связи со «своим» пространством у меня с городом, с Хельсинки («Гельсингфорсом», как говорили подруги моей бабушки), особенно Taka-Töölö, где я родилась, и Ullanlinna, где ходила в школу.
Конечно, очень важно для меня, что я – русская, хотя во меня есть и немецкая, и итальянская, и испанская кровь... Нет только финской. Но поскольку я вышла замуж за француза, мать которого была шведской финкой, мои дети частично финны.
В моём детстве всегда подчёркивалось, что наши предки жили здесь ещё тогда, когда Великое княжество Финляндии входило в состав России, что «мы не эмигранты». Слово «эмигранты» закрепилось в Финляндии за теми, кто бежал из России после Октябрьской революции.
Мои родители были очень «левыми», даже думали о переезде в Советский Союз. Был человек, который убедил их, что не надо этого делать. Спасибо ему. Вторжение в Прагу 1968 года родители всё же не проглотили.
К русским в моей молодости относились очень враждебно. До конца школы – в 1970 году – я дралась, когда слышала оскорбительное “ryssä”. В семьях «старых» русских часто говорили по-шведски, например с моими двоюродными сёстрами и братом я общалась на шведском. Но дома мы говорили только по-русски. Финского я даже не знала до школы. Со многими подругами мы всю жизнь говорим по-русски. Некоторые мои сверстники утратили свой язык. Это жалко…
Nina Korimo
En ole koskaan asunut tässä talossa, en ole edes käynyt sen sisällä, mutta olisi hyvin mielenkiintoista nähdä, millaista siellä on. Talon rakennutti isoäitini isä vuonna 1885 usean muun talon lisäksi. Vain tämä Dementjeffin kivikartano on säilynyt. Talo on kiehtonut minua koko ikäni. Rakkauteni kotikaupunkiini Helsinkiin on kuitenkin herännyt ja kehittynyt muualla – Taka-Töölössä, jossa synnyin ja Ullanlinnassa, jossa kävin koulua.
Venäläisyys on tärkeä osa identiteettiäni. Olen venäläinen, vaikka minussa on saksalaista, italialaista ja espanjalaistakin verta. Suomalaista verta minussa ei sen sijaan ole ollenkaan. Mutta koska menin naimisiin ranskalaisen miehen kanssa, jonka äiti oli suomenruotsalainen, lapseni ovat osittain suomalaisia.
Kotonani korostettiin aina, että me emme ole emigrantteja. Sukuhan asui täällä, kun Suomi oli vielä suuriruhtinaskunta ja osa Venäjää. Emigranteiksi on tapana kutsua niitä venäläisiä, jotka pakenivat Venäjän vallankumousta Suomeen.
Vanhempani olivat poliittisesti vankasti vasemmalla. He pohtivat jopa muuttoa Neuvostoliittoon joskus 50-luvulla. Eräs ihminen sai heidät onneksi luopumaan ajatuksesta. Myöhemmin Neuvostoliiton hyökkäys Prahaan oli asia, jota he eivät voineet hyväksyä.
Venäläisiin suhtauduttiin etenkin nuoruudessani hyvin vihamielisesti. Koko kouluaikani – pääsin ylioppilaaksi 1970 – olin nyrkit pystyssä, kun kuulin loukkaavan ryssä-sanan. Monissa venäläisissä perheissä puhuttiin mieluummin ruotsia kuin venäjää. Minun serkkuni eivät esimerkiksi koskaan oppineet venäjää. Heidän kanssaan puhuin ruotsia, mutta meillä puhuttiin vain venäjää. Suomea en edes osannut, ennen kuin menin kouluun. Monien täkäläisten venäläisten kanssa puhumme aina venäjää, mutta jotkut ikätoverini ovat luopuneet äidinkielestään. Se on surullista...
Виктор Пекки
Мы оба с женой – paluumuuttajia (возвращенцы). У меня, у моей жены и у родителей наших в паспортах в графе национальность было написано «финн». Когда я в армию пришёл, ефрейтор один побежал к сержанту испуганно: «Слушай, у нас тут в секретной части финн!». Но я был всегда на хорошем счету – и в армии, и на работе.
Я прожил бóльшую часть жизни в городе Гатчина Ленинградской области. Финны жили в этих местах испокон веков. Мать с отцом между собой часто говорили по-фински, но с нами, детьми, общались по-русски, чтобы в школе не дразнили и с учёбой не было проблем. Поэтому я финский знал плохо, но, приехав в Финляндию, я прилежно, в течение четырёх лет, учил финский язык. А вот жена Татьяна выросла в деревне, у них в семье больше говорили по-фински, она лучше знает язык.
Мне было 53 года, когда мы с семьёй переехали в Финляндию. Понимаю я почти всё, а говорить сложнее. Дома по ТВ смотрим только финские программы, чтобы лучше понимать язык. Остальные новости читаем в интернете.
Живя в России, я умел вязать на спицах. Здесь я увлёкся вышивкой крестом, рыбалкой и игрой в шахматы. Веду шахматный кружок для тех, кому 65+.
Когда мы сюда переехали, я почувствовал себя так, как если бы я на родину вернулся. Здесь порядок во всём, очень мне это по душе. У нас в семье всегда был порядок.
Мы с женой и внуками всё здесь объехали на велосипедах, хорошо изучили все окрестности. Пешком ходили в походы, в лес за грибами, ягодами и на рыбалку.
Россию посещаем редко, родственников уже не осталось. Мы ездим только на кладбище, приводим в порядок могилки родных.
Viktor Pekki
Olemme vaimoni kanssa paluumuuttajia. Minulla, vaimollani ja vanhemmillani luki Neuvostoliiton passin kansalaisuus rivillä ”suomalainen”. Kun menin armeijaan Venäjällä, yksi korpraali juoksi kersantin luokse ja selitti säikähtäneenä: ”Hei, meillä on salaisessa yksikössä suomalainen!”. Mutta minä olin aina armeijassa hyvässä maineessa, samoin töissä.
Olen viettänyt ison osan elämääni Leningradin alueella sijaitsevassa Hatsinan kaupungissa. Suomalaisia on asunut niillä seuduilla iän kaiken. Äiti ja isä puhuivat keskenään usein suomea, mutta meidän lasten kanssa he puhuivat venäjää, jotta meitä ei olisi kiusattu koulussa ja opiskelu olisi ollut helpompaa. Siksi osasin suomea heikosti, mutta Suomeen tultuani opin suomea neljässä vuodessa. Vaimoni Tatjana kasvoi maalla ja heidän perheessään puhuttiin enemmän suomea, joten hän osaa kieltä paremmin.
Olin 53-vuotias, kun muutimme perheeni kanssa Suomeen. Ymmärrän melkein kaiken, mutta puhuminen on vaikeampaa. Kotona katsomme televisiosta vain suomalaisia ohjelmia, jotta ymmärtäisimme kieltä paremmin. Lisäksi luemme uutisia internetistä.
Asuessani Venäjällä osasin neuloa. Täällä olen innostunut ristipistoista, kalastamisesta ja šakin pelaamisesta. Pidän šakkikerhoa yli 65-vuotiaille.
Kun muutimme tänne, tuntui, kuin olisin palannut kotimaahan. Pidän siitä, että täällä kaikessa on järjestys. Meillä kotona oli kaikki aina hyvässä järjestyksessä.
Vaimon ja lastenlasten kanssa olemme pyöräilleet paljon ja tutkineet kaikki lähiseudut. Olemme käyneet retkillä, sekä sienessä, marjassa ja kalassa.
Venäjällä käymme harvoin, sillä sukulaisia siellä ei enää ole. Käymme vain hautausmaalla ja laitamme sukulaisten haudat kuntoon.