Сигрид Шауман. Пассионария эпохи от Сезанна до УорхолaSigrid Schauman: hengen paloa Cézannen ja Warholin välisellä aikakaudella
Как-то в центре Хельсинки полицейский остановил старушку – она, помахивая машинам тростью, неспешно переходила улицу на красный сигнал светофора. «У мадам когда-либо были проблемы с полицией?» – спросил констебль. «Да, – задиристо ответила пожилая дама, – когда мой брат стрелял в Бобрикова».
Erään kerran Helsingin keskustassa poliisi pysäytti vanhan naisen, joka oli verkkaiseen tahtiinsa kävellyt päin punaisia huitoen autoja kepillään. ”Onko rouva aiemmin joutunut tekemisiin poliisin kanssa?” kysyi konstaapeli. ”Kyllä”, vastasi vanha nainen, ”silloin, kun velipoikani ampui Bobrikovin”.
Дело происходило в середине 1960-х. Говорят, полицейский счел старушку ненормальной, но, очевидно, он не был музейным завсегдатаем, иначе бы знал: у божьего одуванчика по имени Сигрид Шауман была и собственная слава, а впервые её работы в Атенеуме были показаны еще при упомянутом генерал-губернаторе Бобрикове в 1901 году. К тому времени, когда старушка нарушила ПДД на улице финской столицы, она уже была признанным в мире мастером и классиком финского модернизма. Работами Сигрид Шауман восхищалась публика в Осло и Стокгольме, Брюсселе, Амстердаме, Риге, Милане, Риме, Праге, Варшаве, Цюрихе, Париже, Берлине и даже коммунистической Москве.
Välikohtaus sattui 1960-luvun puolivälissä. Tarina kertoo, että poliisi piti mummelia kajahtaneena – konstaapeli ei varmasti ollut mikään harras museossa kävijä. Muuten hän olisi kyllä tunnistanut maineikkaan taidemaalarin, jonka töitä oli ollut näytteillä Ateneumissa jo edellä mianittu kenraalikuvernööri Bobrikovin aikaan vuonna 1901. Rikkoessaan liikennesääntöjä iäkäs taiteilija oli jo noussut yhdeksi suomalaisen modernin taiteen klassikoista ja saanut myös kansainvälistä tunnustusta. Sigrid Schaumanin töitä oli ihasteltu Oslossa, Tukholmassa, Brysselissä, Amsterdamissa, Riikassa, Milanossa, Roomassa, Prahassa, Varsovassa, Zürichissä, Pariisissa, Berliinissä ja jopa kommunistisessa Moskovassa.
Украинское и польское детство
Музеефилы, внимательно читающие таблички, удивляются: местом рождения Сигрид Шауман значится украинский город Чугуев, в тогдашней Харьковской губернии. В Чугуеве, как известно всем любителям живописи, родился великий Илья Репин, закончивший – опять совпадение! – свои дни в Финляндии. Да, они могли бы гулять по одним и тем же чугуевским улицам, но за три месяца до рождения Сигрид – это случилось в канун рождества 1877 года –Илья Ефимович перебрался в Москву. Семья Шауман в Чугуеве тоже не задержалась: полковника Фридриха Вальдемара Шаумана, которого в Российской империи звали Федором Оскаровичем, уже в следующем, 1878 году назначили начальником штаба 7-й пехотной дивизии, расквартированной в польском Радоме.
Фридрих Вальдемар принадлежал к хорошему шведоязычному дворянскому роду, того же рода была и мать Сигрид, Элин Мария: дочь профессора теологии и епископа Порвоо приходилась своему мужу троюродной сестрой. В отличие от супруга судьба не отпустила Элин долгого века, и мать Сигрид отдала богу душу в Радоме на тридцать пятом году жизни, успев похоронить там своего первенца Фритьофа Рафаэля. Сигрид в ту пору не было и семи лет, брату Ойгену исполнилось девять.
Осиротевшая семья вернулась в Финляндию. Пасмурная страна показалась Сигрид унылой и неказистой, природа – однообразной и скучной, а финский язык – уродливым и грубым. «Возможно, по рассказам родителей их родина представлялась девочке идиллией. Действительность могла разочаровать ребенка, только что потерявшего мать», – предполагает искуcстоведка Камилла Гранбака в книге о Сигрид Шауман «Искусство и эмоции».
Порадовал девочку только Порвоо, и то лишь потому, что там жила любимая бабушка, Фредрика Кристина. С годами Сигрид утратила категоричность, но от души родину предков не полюбила и при малейшей возможности спасалась от долгого сумрака в безоблачных дальних краях: на юге Франции, в Италии. А в годы войны, когда путешествия были невозможны, она боролась с реальностью, заливая южным солнечным светом свои финские пейзажи.
Lapsuus Ukrainassa ja Puolassa
Tarkkasilmäisimmät museokävijät saattavat yllättyä: Sigrid Schaumanin syntymäpaikaksi on nimittäin merkitty ukrainalainen kaupunki Tšuhujiv, entisessä Harkovin kuvernementissa. Kuten taiteenystävät varmasti tietävät, Tšuhujivissa syntyi myös maankuulu Ilja Repin, joka niin ikään eleli viimeiset vuotensa Suomessa, – yhtymäkohtia on monta! Taiteilijat eivät kuitenkaan ehtineet astella pitkin Tšuhujivin pölyisiä katuja yhtä aikaa, sillä Ilja Jefimovitš muutti Moskovaan vain kolme kuukautta ennen Sigridin syntymää, joulun alla 1877. Schaumanienkaan perhe Tšuhujivissa pitkään viihtynyt: jo seuraavana vuonna 1878 hänen isänsä, uuttera eversti Fredrik Waldemar Schauman (jota Venäjän imperiumin tavan mukaan kutsuttiin Fjodor Oskarovitšiksi) nimitettiin Puolan Radomiin sijoitetun 7. jalkaväkidivisioonan esikuntapäälliköksi.
Fredrik Waldemar kuului ylhäiseen ruotsinkieliseen aatelissukuun, samaa heimoa oli myös Sigridin äiti Elin Maria: Porvoon piispan ja teologian professorin tytär oli aviomiehensä pikkuserkku. Elin ei saanut elää yhtä vanhaksi kuin puolisonsa, vaan Herra kutsui hänet lepoon Radomissa jo 35-vuotiaana, juuri kun pariskunta oli saanut haudattua samoihin multiin esikoispoikansa Fritiof Rafael Schaumanin. Niihin aikoihin Sigrid oli vielä alle kouluikäinen ja hänen veljensä Eugen täytti yhdeksän.
Äidittömäksi jäänyt perhe palasi Suomeen. Harmaa ja sateinen maa tuntui Sigridistä ankealta ja kolkolta, luonto yksitoikkoiselta ja karulta, suomen kieli rumalta ja karkealta. Luultavasti vanhempien tarinat kotimaasta olivat saaneet tytön kuvittelemaan sitä idylliseksi, arvioi taiteentutkija Camilla Granbacka kirjassaan Taide ja tunteet. Todellisuus iski lujasti vasten äitinsä juuri menettäneen tytön kasvoja.
Porvoo oli tytön ainoa lohtu – ja sekin vain siksi, että siellä asui hänen rakas mummonsa Fredrika Christina. Vuosien mittaan Sigridin suhtautuminen lientyi hieman, mutta esi-isien maa ei koskaan saanut paikkaa hänen sydämestään, ja aina mahdollisuuden tullen hän pakeni loputonta synkkyyttä poutaisemmille seuduille: Etelä-Ranskaan, Italiaan. Sotavuosina, kun matkustaminen oli mahdotonta, hän kamppaili todellisuuden kanssa täyttämällä suomalaisia maisemamaalauksiaan etelän auringon valolla.
Омраченная молодость
Шауманы были знатны, но небогаты. И страсть Сигрид к рисованию они не одобрили: белую кость и голубую кровь негоже смешивать с дешевыми красками. Сжав зубы, отец – в ту пору уже сенатор и тайный советник – отпустил Сигрид поучиться живописи. В Рисовальной школе Финского Художественного общества основы мастерства ей преподавали известные Хелена Шерфбек, Карл Ян, Альфред Гебхард. На первой же выставке работы Сигрид Шауман отметили, она подумывала продолжить художественное образование за границей и размышляла, как уговорить на это отца, но тут случилось событие, перевернувшее жизнь добропорядочной высокородной семьи. Теперь это событие называют самым, вероятно, известным политическим убийством в Финляндии.
Да, старушка Сигрид сказала полицейскому чистую правду: ее старший брат Ойген, мелкий чиновник Совета по школьным делам, расстрелял на ступенях здания Сената генерал-губернатора Финляндии и ярого поборника русификации Николая Бобрикова и застрелился сам. Фридрих Вальдемар Шауман тоже противился русификации и ликвидации автономии, но о планах сына он и понятия не имел. Это пришлось доказывать: Шаумана-старшего арестовали по подозрению в государственной измене и отправили в Петропавловскую крепость. Потом дело вернули в Финляндию, и здесь экс-сенатора оправдали.
Сигрид Шауман была привязана к брату. С детства глуховатый, рано осиротевший, не слишком удачливый в любви – Ойген вызывал в ней почти материнские чувства, пусть и был на пару лет старше. Всю жизнь Сигрид трепетно сохраняла о нём память: рассказывают, что, если на семейном празднике не говорили о её любимом брате, она громко прерывала посторонние разговоры. А в год своей первой персональной выставки (в возрасте, заметим в скобках, 86 лет!) художница опубликовала книгу Min bror Eugen – «Мой брат Ойген», в переводе со шведского. Но у каждого облака есть серебряная подкладка, или по финской пословице, нет такого худа, чтобы не было и добра. В тяжелейшей потере Сигрид тоже обнаружился проблеск: из-за судебного дела появился веский повод уехать из Финляндии и учиться живописи – сперва в Копенгагене, потом в Париже, затем на пленэр в Италию и Египет.
Synkkä nuoruus
Schaumanit olivat ylhäisiä mutta eivät varakkaita. Heidän oli siksi vaikeaa hyväksyä Sigridin intohimoa maalaamiseen: valkoista luuta ja sinistä verta ei sopinut sotkea halpoihin väreihin. Isä – tuolloin jo senaattori ja salaneuvos – päästi Sigridin hammasta purren opiskelemaan kuvataidetta. Suomen Taideyhdistyksen piirustuskoulussa kuuluisat Helena Schjerfbeck, Karl Jan ja Alfred Gebhard perehdyttivät hänet luomistyön perusteisiin. Esiteltyään teoksiaan ensimmäistä kertaa näyttelyssä Sigrid päätti jatkaa taideopintojaan ulkomailla ja pohti, miten saisi isänsä suostuteltua siihen, mutta sitten seurasi sattuma, joka käänsi kunniallisen, ylhäissyntyisen perheen elämän päälaelleen. Sitä sattumaa sanotaan nykyään Suomen kuuluisimmaksi poliittiseksi murhaksi.
Niin että vanha Sigrid puhui poliisimiehelle täyttä totta: hänen vanhempi veljensä Eugen, kouluhallituksen pikkuvirkamies, oli ampunut Senaatintalon portailla ensin Suomen kenraalikuvernöörin ja kiihkeän venäläistämisen kannattajan Nikolai Bobrikovin ja lopuksi myös itsensä. Fredrik Waldemar Schauman oli myös vastustanut venäläistämistä ja autonomian lakkauttamista, mutta hänellä ei ollut aavistustakaan poikansa suunnitelmista. Sitä oli kuitenkin vaikeaa todistaa: Schauman vanhempi pidätettiin epäiltynä maanpetoksesta ja lähetettiin Pietari-Paavalin linnoitukseen. Lopulta juttu palautettiin käsiteltäväksi Suomeen, ja täällä entinen senaattori vapautettiin syytteistä.
Sigrid Schauman oli kovin kiintynyt veljeensä. Lapsesta asti kuuro, varhain orvoksi jäänyt ja rakkaudenkaipuun kolhima Eugen herätti Sigridissä lähes äidillisiä tunteita, vaikka olikin pari vuotta vanhempi. Sigrid vaali Eugenin muistoa koko elämänsä ajan kunnioittavasti: kerrotaan, että jos perhejuhlissa ei puhuttu hänen rakkaasta veljestään, hän keskeytti muut epäoleelliset keskustelut äänekkäästi. Samana vuonna ensimmäisen yksityisnäyttelynsä kanssa (huom. 86-vuotiaana!) taiteilija julkaisi kirjan Min bror Eugen, suomeksi Veljeni Eugen Schauman. Mutta kuten tavataan sanoa: “jokaisella pilvellä on hopeareunus”. Tai: “ei yö niin pitkä, ettei päivä perässä”. Raskaan menetyksen keskellä Sigrid näki henkilökohtaisen valonpilkahduksen: oikeusjuttu antoi hänelle hyvän syyn lähteä ulkomaille opiskelemaan maalausta – ensin Kööpenhaminaan, sitten Pariisiin ja sieltä Italiaan ja Egyptiin harrastamaan ulkoilmamaalausta.
Photograph of the Finnish painter Sigrid Schauman (1877–1979), 1901, http://hs.mediadelivery.fi/img/1920/f278a5ec5a27467fbd1d1e59f1ae96a7.jpg
Зрелость, полная забот
В 1981 году в Национальном музее в Стокгольме прошла выставка «Художницы из Финляндии», где Сигрид Шауман оказалась в компании Хелены Шерфбек, Эллен Теслефф, Фанни Черберг, Эстер Хелениус, Марии Вийк и Беды Шерншанц. Арт-критик крупнейшей шведской газеты Dagens Nyheter по этому поводу недоумевал: «Как случилось, что в Финляндии в то время было так много талантливых женщин-художниц?» «Все семеро родом из финско-шведской знати, – продолжал удивляться критик, – все семеро не вышли замуж и смогли посвятить себя искусству». Критик был не вполне прав: Сигрид Шауман выпадает из этого ряда. Замуж она действительно не вышла, но родила вне брака дочь и потому не сразу смогла полностью отдаться живописи. В Париже Сигрид познакомилась с финским бизнесменом, владельцем лесозаготовительной компании Ригелем Вольфом. Пишут разное: будто бы отец троих детей Вольф был давно разведен, но на Сигрид он отчего-то не женился и ребенка – родившуюся в 1913 году дочь Элизабет – официально не признал. Неофициально он хотел её опекать, но на это Сигрид не согласилась. Через несколько лет Вольф умер, ничего, понятно, не оставив своей незаконной дочери. И от отца Сигрид особого наследства не получила: на всех детей от двух браков скудного состояния экс-сенатора не хватило.
Huolten täyteinen aikuisuus
Vuonna 1981 Tukholman Nationalmuseumissa järjestettiin näyttely “Målarinnor från Finland / Seitsemän suomalaista taiteilijaa”, jossa Sigrid Schaumanin töitä esiteltiin Fanny Churbergin, Maria Wiikin, Helene Schjerfbeckin, Ellen Thesleffin, Beda Stjernschantzin ja Ester Heleniuksen rinnalla. Ruotsin suurimman päivälehden Dagens Nyheterin taidekriitikko hämmästeli arviossaan, mistä johtui, että Suomessa oli tuohon aikaan niin monta lahjakasta naistaiteilijaa. Erityisesti häntä ihastutti, kuinka kaikki seitsemän olivat lähtöisin suomenruotsalaisista mahtisuvuista, jättäytyneet naimattomiksi ja onnistuneet omistautumaan taiteelle. Kriitikko ei tainnut tietää, että Sigridin tarina oli vähän erilainen kuin muiden. Sigrid ei koskaan mennyt naimisiin, mutta hän synnytti tyttären avioliiton ulkopuolella, eikä sen takia voinut heti antautua taiteelle kokonaan. Pariisissa Sigrid oli tavannut suomalaisen liikemiehen ja metsäyhtiön omistajan Reguel Wolffin. Tarina ei kerro, miksi vuonna 1913 syntyneen Elisabethin isä ei lopulta nainut Sigridiä eikä tunnustanut lastaan virallisesti. Ilmeisesti tahollaan kauan sitten eronnut kolmen lapsen isä olisi halunnut olla tyttärensä epävirallinen huoltaja, mutta Sigrid ei järjestelyyn suostunut. Muutaman vuoden kuluttua Wolff kuoli, ja Elisabeth jäi luonnollisesti vaille perintöä. Sigrid ei myöskään saanut omalta isältään paljoa: entisen senaattorin kapeasta leivästä ei riittänyt kaikille lapsille kahdesta avioliitosta.
Сначала Сигрид еще мечтала прокормиться кистью. В поисках заработка она писала портреты в богатых имениях – туда можно было брать с собой дочку. Но хлеб художника ненадежен, а даже маленькая семья требовала ежемесячной зарплаты. И она нашлась: Сигрид взяли арт-критикессой в шведоязычную газету Dagens Press. Но серебряная подкладка, то есть стабильный доход, был не просто у облака, а у настоящей тучи: он означал разлуку с живописью, для которой оставался лишь летний отпуск. Разлука длилась почти тридцать лет – до самой пенсии. Dagens Press превратилась сначала в Svenska Pressen, а потом и в Nya Pressen, но неизменно на её страницах, а потом и на страницах крупнейшей финской шведоязычной газеты Hufvudstadsbladet (основанной, к слову, двоюродным дедом Сигрид, дядей ее матери) появлялись едкие статьи влиятельной искусствоведки – за 30 лет их набралось полторы тысячи. С возрастом лексика её не смягчалась и по-прежнему вызывала трепет. Пассионарность, вероятно, была семейной чертой – до самого конца Сигрид Шауман была ярой антикоммунисткой и противницей президента Кекконена, заигрывающего, по её мнению, с восточным соседом. Чего стоит рискованная шутка, которую отпустила уже 90-летняя Сигрид на встрече с родственниками в ресторане «Адлон»: «Здесь так много Шауманов, а президент Кекконен еще жив!» В 1953 году она не стала получать присужденную ей медаль Pro Finlandia – не хотела принимать награду из рук ненавистного президента. Числились за ней и другие невинные шалости: проезжая мимо Тамминиеми – официальной резиденции президента, Шауман молниеносно выбрасывала в окно банановую кожуру: «Чтоб он поскользнулся!»
Ensialkuun Sigrid haaveili hankkivansa elantonsa maalaamalla. Tienestejä etsiessään hän kiersi varakkaita kartanoita maalaten muotokuvia, tytär kulki reissuilla kätevästi mukana. Taidemaalarin leipä oli murusina maailmalla, mutta perhe, vaikka oli pienikin, kaipasi vakaampia tuloja. Sellaisia löytyi ruotsinkielisen sanomalehden Dagens Pressin toimituksesta, johon Sigrid palkattiin taidekriitikoksi. Säännöllinen työ tarkoitti valitettavasti myös sitä, että maalaaminen jäi sivuun, sille jäi aikaa vain kesälomilla. Eroa rakkaan ammatin kanssa kesti melkein kolmekymmentä vuotta, aina eläkeikään asti. Dagens Press vaihtoi nimeään, ensin siitä tuli Svenska Pressen ja sitten Nya Pressen, mutta vaikutusvaltaisen kriitikon sivaltavia artikkeleita ilmestyi taattuun tapaansa – lopulta myös Hufvudstadsbladetissa, Suomen isoimmassa ruotsinkielisessä lehdessä. Kolmenkymmenen vuoden aikana juttuja kertyi yhteensä noin 1500 kappaletta. Eikä Sigridin kieli pehmennyt iän myötä, vaan hänen sanojansa luettiin pelonsekaisella tarkkuudella. Aatteen palo oli hänellä mitä ilmeisemmin verissä – Sigrid Schauman oli viimeiseen asti kommunismin äänekäs vastustaja ja kritisoi myös presidentti Kekkosta, joka hänen mielestään pelehti liikaa itänaapurin kanssa. Esimerkiksi sukutapaamisessa ravintola Adlonissa 90-vuotiaan Sigridin kerrotaan tokaisseen: ”Täällä on vaikka kuinka monta Schaumania, mutta presidentti Kekkonen on vielä elossa!” Vuonna 1953 hän kieltäytyi jopa vastaanottamasta silloisen pääministeri Kekkosen hänelle myöntämää Pro Finlandia -mitalia. Hänen tiedetään tehneen Kekkoselle myös pienempiä kolttosia: kulkiessaan presidentin virka-asunnon Tamminiemen ohi Schauman tapasi viskata tielle banaaninkuoret siinä toivossa, että mies liukastuisi.
Сияющая старость
«Сияющая старость» – именно так назывался раздел большой выставки Сигрид Шауман, которая прошла в музее Вилла Юлленберг несколько лет назад. Это удивительно точно: пора расцвета таланта Сигрид пришлась на возраст, когда большинство художников сушит кисти. В 1949 году Сигрид вышла на пенсию и немедленно отправилась на юг Франции – рисовать. «Надо думать о развитии и своем будущем», – хлестко отвечала 72-летняя художница тем, кто удивлялся её решению. Нет, она не чувствовала себя старой и немощной: в 1945 году, в 68 лет, она участвовала в Молодежной выставке.
Уверяют, что Сигрид Шауман всегда ходила в черном, но на своей знаменитой фотографии со стаканчиком мартини в руках она в жемчугах, белой кофточке, белой шляпе. Восьмидесятилетняя дама, сидящая на балконе в поместье Сёдерлонгвик, излучает спокойную уверенность. Выглядит она немолодой, но это все же не увядание, а расцвет: самый плодотворный период Сигрид Шауман пришелся на её 70–80 лет – возраст, в котором, по мнению обывателя, надо думать о кладбище. А Сигрид думала о жизни – такая невероятная сила, мажор, оптимизм льются из её картин. Небольших по размеру, чтобы удобнее было перевозить.
Собеседника не видно, но это наверняка хозяин усадьбы, магнат и меценат, пламенный почитатель искусства Амос Андерсон. Кстати сказать, именно в музее Амоса Андерсона, устроенном уже после его кончины, прошла выставка, посвященная 100-летию Сигрид Шауман. Художница еще была жива и появилась на выставке, привычно помахивая тростью. Картины, как ни странно, она этому музею не оставила: согласно ее завещанию, написанному еще в конце 1950-х годов, все имущество художницы, включая полотна, отошло фонду юристов Академии Або. Фонд, однако, сразу же начал распродавать работы.
Hohtava vanhuus
”Hohtava vanhuus” oli yksi osa muutama vuosi sitten Villa Gyllenbergissä järjestetystä isosta Sigrid Schaumanin näyttelystä. Kokonaisuuden nimi oli yllättävän tarkka: Sigridin lahjat pääsivät kukoistukseensa iässä, jossa suurin osa taiteilijoista on jo heittänyt pensselinsä nurkkaan. Jäätyään vuonna 1949 eläkkeelle kriitikon työstään Sigrid lähti heti Etelä-Ranskaan maalaamaan. Ja niille, joita hänen reissunsa yllätti, 72-vuotias taidemaalari vastasi terävästi, että ihmisen on ajateltava kehittymistään ja tulevaisuuttaan. Hän ei tuntenut itseään vanhaksi eikä heikoksi – vielä 68-vuotiaana, vuonna 1945, hän osallistui Nuorten taiteilijoiden näyttelyyn.
Sigrid Schaumanin väitetään pukeutuneen aina mustiin, mutta eräässä tunnetussa valokuvassa hänellä on yllään helmet, valkoinen neule ja valkoinen hattu ja kädessään lasillinen Martinia. Kuvassa kahdeksankymppinen rouva istuu Söderlångvikin kartanon terassilla arvokasta itseluottamusta huokuen. Hän näyttää jo varsin iäkkäältä, mutta ei kuihtuneelta, vaan kukoistavalta: Sigrid Schauman oli tuotteliaimmillaan 70–80-vuotiaana, iässä, jossa tavan talliaisilla on jo toinen jalka haudassa. Mutta Sigrid keskittyi elämään: hänen maalauksistaan loistaa uskomaton voima, ilo ja optimismi. Kooltaan ne ovat pieniä – helpompia liikutella.
Kuvassa ei näy keskustelukaveria, joka todennäköisesti on kartanon isäntä, pohatta ja mesenaatti, kiihkeä taiteen ystävä Amos Anderson. Sivumennen sanoen Schaumanin 100-vuotisnäyttely järjestettiin tietenkin Andersonin museossa. Sigrid oli vielä voimissaan ja ilmestyi paikalle huitoen kävelykepillään. Maalauksiaan hän ei kuitenkaan Andersonin museolle jättänyt, vaan jo 1950-luvun lopussa kirjoittamansa testamentin mukaan lahjoitti koko omaisuutensa Åbo Akademin säätiölle. Säätiö alkoi kuitenkin heti myydä teoksia eteenpäin.
***
Сигрид подошла к мольберту на рубеже веков, когда еще творил Поль Сезанн, с которым её сравнивали, а в последний раз подписала картину красными инициалами SS в 1968, когда в художественном мире царили поп-арт и его отец – невероятный Энди Уорхол. Тот, 1968, год был для Сигрид отмечен большими печалями: 90-летняя художница начала утрачивать зрение и потеряла дочь, которая всю жизнь оставалась безмужней и бездетной, но, кажется, Сигрид не тосковала по внукам. Остались только картины и запоздалое признание: 100-летней художнице присудили Медаль принца Ойгена – ее вручают в Швеции выдающимся художникам Северных стран. Годом позже Сигрид Шауман упокоилась в Порвоо, рядом с другим своим любимым Ойгеном. А полотна живут: и на выставках, и в Атенеуме, и в имении Сёдерлонгвик, и в других художественных музеях мира.
Sigrid tarttui pensseliin vuosisadan vaihteessa, kun taulujaan maalasi vielä täyttä häkää myös Paul Cézanne, johon häntä on verrattu. Viimeisen kerran hän signeerasi taulunsa punaisin nimikirjaimin SS vuonna 1968, jolloin taidemaailmaa hallitsi jo pop-art keulakuvanaan Andy Warhol. Vuotta 1968 leimasivat Sigridin elämässä suuret surut: 90-vuotiaan taiteilijan näkökyky heikkeni ja hän menetti tyttärensä, joka itse oli ollut naimaton ja lapseton. Ei Sigrid luultavasti ollut lapsenlapsista haaveillutkaan. Jäljelle jäivät vain maalaukset ja myöhäinen tunnustus: 100-vuotias taidemaalari sai Ruotsin prinssi Eugenin mitalin, jota myönnetään Pohjoismaiden parhaille taiteilijoille.
Vuotta myöhemmin Sigrid Schauman haudattiin Porvooseen, rakkaan Eugen-veljensä viereen. Mutta hänen teoksensa elävät – näyttelyissä, Ateneumissa, Söderlongvikin kartanossa ja muissa taidemuseoissa ympäri maailmaa.
Перевод: Рику Тойвола
Suomennos: Riku Toivola
